Besjoch de boarne foar Waarmte

[[File:Lava flow at Krafla, 1984.jpg|right|thumb|250px|In lavastream yn [[Iislân]]. [[Lava]] is [[stien]] mei sa'n grutte steat fan waarmte (hjitte) is dat it floeiber wurden is.]]
{{Trochwiisd synonym|Hjitte|hjitte (betsjuttingsside)}}
'''Waarmte''' of '''waarmens''' is yn 'e [[natuerkunde]] in foarm fan útwikseling fan [[enerzjy]] tusken systemen dy't ûnderling net yn [[termysk lykwicht]] binne (yn leke-termen: dy't ferskille fan [[temperatuer]]). In oare beneaming foar grutte waarmte is '''hjitte'''('''ns''') of '''hite'''('''ns'''). It [[tsjinstelde (taalkunde)|tsjinstelde]] fan waarmte is [[kjeld]]. De tûke fan 'e natuerkunde dy't him mei waarmte en kjeld dwaande hâldt, is de [[termodynamika]]. Waarmte wurdt yn natuerkundige konteksten in protte oantsjut mei it [[symboal]] ''Q''. Yn it ienhedestelsel fan it [[Système International]] (SI) wurdt waarmte útdrukt yn [[joule]] (J). De [[kalory]] is in ferâldere ienheid dy't offisjeel al lang ôfskaft is, mar yn it spraakgebrûk noch rûnom foarkomt. It mjitten fan kaloryen, de [[kalorymetry]], wurdt brûkt foar de kwantifikaasje fan waarmte troch temperatuersferoaring fan in lichem. 

De útwikseling fan enerzjy dy't by in steat fan waarmte per definysje plakfine moat, kin yn prinsipe op trije ûnderskate manearen barre: troch [[termyske liedberheid|lieding]], [[strieling]] en [[konveksje]] (mar net troch it ferrjochtsjen fan [[arbeid (natuerkunde)|arbeid]]). Lieding bart troch direkt kontakt tusken twa of mear ymmobile lichems, of troch in wand of oare barriêre dy't ûntrochlittich is foar [[matearje]]. Strieling bart yndirekt tusken twa lichems dy't inoar net reitsje. Konveksje is waarmtestreaming troch in [[gas]] of in [[floeistof]]. As der in gaadlike ferbining bestiet tusken twa systemen mei ferskillende temperatueren fynt de útwikseling fan enerzjy (of yn it spraakgebrûk: de ôfjefte fan waarmte) ûntsjinkearber, fuortendaliks en spontaan plak fan it waarmere systeem nei it kâldere systeem.

Neffens de [[earste wet fan de termodynamika|earste wet fan 'e termodynamika]] kin waarmte te'n goede komme oan sawol de [[ynwindige enerzjy]] ''U'' fan it ûntfangende systeem as oan 'e troch dat systeem ferrjochte arbeid ''W'' op it om-en-by fan dat systeem. Ynwindige enerzjy kin ûnderferdield wurde yn termyske enerzjy ''U''<sub>th</sub> (dy't sit yn 'e willekeurige bewegings fan 'e gearstallende [[molekulen]]) en [[biningsenerzjy]] ''U''<sub>p</sub> (as gefolch fan 'e krêften dy't de molekulen en de gearstallende dielen fan 'e molekulen op inoar útoefenje). De [[absolute temperatuer]] ''T'' is in mjitte foar de gemiddelde [[kinetika|kinetyske]] enerzjy per molekúl en dêrmei foar ''U''<sub>th</sub>. 

Waarmte is likemin as arbeid in [[tastânsfunksje]] fan it systeem, mar ynwindige enerzjy, [[druk (ienheid)|druk]], [[temperatuer]] en [[folume]] binne dat wol. Hoe't tafierde waarmte ferdield wurdt oer ''U''<sub>th</sub>, ''U''<sub>p</sub> en ''W'' (allegear útdrukt yn joule), en hoe't de tastânsfariabelen folume, temperatuer en druk feroarje, hinget folslein ôf fan it aard fan it ûntfangende systeem en de dêroan opleine rânebetingsten. By [[gas]]sen sil de rol fan ''U''<sub>p</sub> bygelyks sa goed as te ferwaarleazgjen wêze, mar by [[fêste stof]]fen net. Oan 'e oare kant sil ''W'' by fêste stoffen en [[floeistof]]fen fanwegen de folumeferoaring ferwaarleasber wêze. Der bestiet in nau mei waarmte ferbûn, mar yn essinsje ferskillend begryp: '''redusearre waarmte'''. Dat is wól in tastânsfunksje. Redusearre waarmte spilet in rol fan krúsjaal belang yn 'e formulearring fan 'e [[twadde wet fan de termodynamika|twadde wet fan 'e termodynamika]]. Foar [[isoterm]]e prosessen is de redusearre waarmte gelyk oan <math>\frac{Q}{T}</math>. Foar alle oare prosessen is it <math>\int \frac{dQ(T)}{T}</math>.

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Heat ''References'', op dizze side].
----
{{commonscat|Heat}}
}}

[[Kategory:Waarmte| ]]
[[Kategory:Termodynamika]]
[[Kategory:Temperatuer]]