Besjoch de boarne foar Skroef (mûne)

[[Ofbyld:Molen Het Noorden, Texel, vijzel.jpg|thumb|Houten moleskroef]]
[[Ofbyld:Gemaal_de_Leyens.jpg|thumb|Skroefgemaal de Leyens yn Zoetermeer]]
De '''skroef'''<ref>{{Aut|Boersma, J.}}, ''Fries Molenboek'', Ljouwert, 1980 ([[De Tille (boekhannel)|De Tille]]), s. 255.</ref> fan in [[mûne]] is in fariant fan 'e [[skroef fan Archimedes]] en 'skroeft' it wetter fan leech nei heech. In mûneskroef hat 2 of 3 skroefgongen. By [[tsjasker]]s wurdt de skroef troch in timmere tonne omsletten. Om't by it pompen de hiele tonne fol wetter komt te stean en sa by in grutte lingte lêst kriget fan it gewicht fan it wetter, hat in tsjasker mar in beheine opfierhichte. Sa'n tonne wurdt de skroeftonne neamd.

Sûnt de 17e iuw wurde [[poldermûne]]n by djippere bemeallings (djipper as 1,50 meter) foar it earst mei in skroef útrist. Oant dy tiid waarden allinne [[skeprêd|skeprêden]] brûkt en wienen [[molegong|mûnegongen]] needsaaklik om it wetter heger op te fieren as de maksimale opfierhichte fan in skeprêd. Skroeven waarden yn it earstoan fan hout makke (sjoch boppeste foto); sûnt 1900 wurde se ek fan stiel makke. In stielen skroef kin it wetter 4 oant 5 m opfiere. By gruttere opfierhichten rint it rendemint werom. In houten skroef sakket maklik troch en hat mear lekferliezen, wêrtroch't de opfierhichte lytser is. By in skroef wurdt it wetter droegen troch de skroefbak.

De oerbringingsferhâlding fan skroefmûnen is meastal 1:2 (1 toer fan it wjukkekrús jout 2 toeren fan de skroef).

== De skroeflingte ==
De opfierhichte fan it wetter hinget ôf fan de lingte fan de skroef en de hellingsheke. By in 9 meter lange skroef en in hellingshoeke fan 30 graden is de opfierhichte 4,5 meter en by in 3 meter lange skroef is er 1,5 meter.

== Wetterbeweging ==
De hoemannichte opfierd wetter hinget ûnder mear ôf fan de hellingshoeke fan 'e skroef, it plak fan it folpunt, de diameter fan 'e skroef, it tal skroefgongen, de gong, de tsjokkens fan de skoep, de diameter fan de skroefbalke en it lekferlies. Sa jildt foar in trijegongige houten skroef mei in hellingshoeke fan 30 graden en in lekferlies fan 10% de folgjende formule:

<math>K = n \cdot
    \tfrac{3}{8} \cdot
    \tfrac{\pi}{4} \cdot
    \left ( D^2 - d^2 \right )
    \left ( S - 3s \right )
    \cdot 90\%\,{\scriptstyle\text{troch lekferlies}}</math>

dêr't:

* K = de hoemannichte opfierd wetter yn m³ de minút
* n = it tal toeren fan 'e skroef de minút
* D = diameter yn meters
* d = balkdiameter yn meters
* S = gong yn meters
* s = skoeptsjokkens yn meters

{{boarnen|boarnefernijing=
<references/>
----
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Screw_pump ''References'', op dizze side].
----
{{commonscat|Archimedes' screws|Archimedesskroeven}}
}}

[[Kategory:Gemaal]]
[[Kategory:Mole]]
[[Kategory:Technyk]]