Besjoch de boarne foar Pytagoras

[[Ofbyld:Kapitolinischer Pythagoras.jpg|thumb|''Pytagoras, Romeinske kopy nei in Gryksk orizjineel, [[Musei Capitolini]]'']]
'''Pytagoras''' ([[Gryksk]]: <!--{{grc|-->Πυθαγόρας<!--}}-->) ([[Samos (eiland)|Samos]], ±[[572 f.Kr.]] – [[Metapontum]], ±[[495 f.Kr.]]) wie in [[Grikelân|Gryksk]] [[wiskundige]], [[wiisgear]], [[filosoof]] en herfoarmer. Hy waard troch guons as ien fan de [[Sân Wizen]] beskôge.

== Biografy ==
Pytagoras waard berne op [[Samos (eilân)|Samos]], ien fan de doe wolfarrende Grykske eilannen yn de [[Egeyske See]]. Hy krige fan jongs ôf oan in goede opfieding en oplieding. Neffens de oerlevering hat hy in soad reizen makke nei it Alde Egypte en it Easten. Hy stribbe harmony en reinheid fan de siel nei, wat neffens him befoardere wurde koe troch ûnder oare de kennis fan getalferhâldingen. Dizze ferhâldingen behearskje neffens syn lear it hielal, sa't se bygelyks ek werom te finen binne yn de [[muzyk]]. Pytagoras ûntdekte ek de muzikale [[Natuertoanenrige|boppetoanenrige]] mei de ferhâldingen fan ferskate [[Ynterfal (muzyk)|ynterfallen]], troch in spande snaar op ferskillende punten ôf te klamjen. Hy wie in tige betûft [[Lier (muzykynstrumint)|lyra]]-spiler. 

== Filosofy en religy ==
[[Aristoteles]] fette de lear fan Pytagoras en syn opfolgers sa gear:<br />
* de dingen binne getallen
* de heule himel is harmony en getal

Pytagoras wie oertsjûge fan de ûnstjerlikheid fan de [[Siel (filosofy)|siel]] en ûnderwiisde de [[reïnkarnaasje]].
Dat is ek de reden wêrom't hy gjin fleis iet; lange tiid waarden [[Fegetarisme|fegetaarjers]] ek wol pytagoreeërs neamd.

Pytagoras syn religieuze foarstellingen wiene grif fan Easterske Yndyske oarsprong. Hy leaude yn sielsferhuzing. 

:''"Neffens dizze [foarstellingen] makket de ûnstjerlike siel fan de mins in lang lotteringsproses troch yn hieltiten wernijde belichemings, wêrby't se ek de dierlike stalte oannimme kin. Yn ferbân dêrmei stiet, lykas yn Yndia, it gebod gjin bist te deadzjen of te offerjen, en him fan dierlik fiedsel te ûnthâlden. Omdat as doel fan it libben sjoen wurdt de siel troch reinheid en frommens út de omrin fan de werberten te ferlossen, fertoant de Pythagoreïske etyk mei Yndia besibbe trekken: selstucht, ynbannigens, ûnthâlding steane yn it mulpunt."'' ([[Hans Joachim Störig]], [[1964]])

Pytagoras kombinearre foar it earst wiskunde mei [[teology]]. Dizze kombinaasje sille wy letter tsjinkomme by Plato, mar ek by de midsiuwske teologen, by [[Baruch Spinoza]] en by [[Gottfried Wilhelm Leibniz|Leibniz]] en letter sels by [[Immanuel Kant|Kant]]. Pytagoras hat altiten in grutte ynfloed op it tinken útoefene.

== Stelling fan Pytagoras ==
[[Ofbyld:Bewijs stelling van Pythagoras.jpg|300px|thumb|right]]
De stelling fan Pytagoras is grif de bekendste stelling yn de [[wiskunde]]. 'Syn' stelling wie lykwols allinich mar nij foar de Griken. Yn Babyloanje wie it resultaat al folle langer bekend. De stelling seit wat oer de relaasje tusken de rjochthoekssiden en de skeane side ([[hypotenusa]]) fan alle rjochthoekige trijehoeken.

Yn de rjochthoekige trijehoek ABC binne de siden a en b de rjochthoekssiden. De side c neame wy de skeane side of ''[[hypotenusa]]''. 

De stelling fan Pytagoras is: 
:''"Yn in rjochthoekige trijehoek is it kwadraat fan de lingte fan de hypotenusa (skeane side) lyk oan de som fan de kwadraten fan de lingtes fan de rjochthoekssiden."''

Oars formulearre: 
:<math>a^{2} + b^{2} = c^{2}</math>

{{Boarnen|boarnefernijing=
* [http://users.skynet.be/bk381647/framemain.html De wiskunde neffens Pytagoras]
* [http://www.ping.be/~mathweb/pythagoras.htm De stelling fan Pytagoras]
* [http://www.wenteltrap.be/pythagoras.php Ynformaasje oer filosofy en wiskunde fan Pytagoras]
* [http://www.calcprograms.nl/wiskunde/44/Pythagoras Pythagoras] It rekkenjen mei de stelling fan Pytagoras op je Ti-84/Ti-83
-----
<references/>
----
{{commonscat|Pythagoras}}
}}

[[Kategory:Aldgryksk wiskundige]]
[[Kategory:Aldgryksk filosoof]]
[[Kategory:Aldgryksk balling]]
[[Kategory:Esotearikus]]
[[Kategory:Aldgryksk persoan fan Samos]]
[[Kategory:Persoan berne yn 572 f.Kr.]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 495 f.Kr.]]