Besjoch de boarne foar Elektron

[[Ofbyld:Bouw materie.PNG|thumb|''Opbou fan matearje.'']]
In '''elektron''' (Ald-Gryksk ηλεκτρόν, [[barnstien]] dat troch [[wriuwing]] [[elektrysk laden]] waard) is in negatyf laden [[elemintêr dieltsje]], dat bûn wêze kin (bygelyks yn in [[atoom]]) of frij yn de romte beweecht. As it yn de romte is, ûnderfynt it (krektas in [[ion (dieltsje)|ion]]) ynfloed fan in [[elektrysk fjild]] en as it beweecht t.o.f. in [[magnetysk fjild]] ek ynfloed dêrfan. It elektron heart ta de klasse fan de [[lepton (subatomêr dieltsje)|leptoanen]]. It elektron heart ta de earste [[generaasjes fan de matearje|generaasje]]. De dieltsjes binne stabyl.

== Struktuer fan it atoom ==
[[Atoom|Atomen]] besteane neffens [[Ernest Rutherford|Rutherford]] syn atoommodel út in posityf laden [[atoomkearn]], mei dêromhinne likefolle negatyf laden elektroanen as't der posityf laden [[proton (dieltsje)|protoanen]] yn de kearn binne. De protoanen en [[neutron|neutroanen]] yn de kearn fan it atoom befetsje hast de folsleine massa fan it atoom. Se binne 1800 kear sa swier as in elektron.

== Skaaimerken fan it elektron ==
It elektron is in [[elementêr dieltsje]] mei [[Spin (elementêr dieltsje)|spin]] 1/2, dat it is in [[fermion]], krektas it [[proton (dieltsje)|proton]], it [[neutron]] en it [[positron]]. It [[antymatearje|antidieltsje]] fan it elektron hjit [[positron]]. Foar safier bekend hat it elektron gjin fierdere ynwindige struktuer. Neffens de [[snaarteory]] is it elektron, lykas oare elemintêre dieltsjes, in bepaald trillingspatroan yn in iendiminsjonale snaar. Oer dy snaarteory is noch in soad diskusje.

It elektron hat in negative lading dy't lyk is oan it [[elemintêre lading]]skwantum e (1,6022×10<sup>-19</sup> [[Coulomb (ienheid)|Coulomb]]), foar it earst mjitten troch [[Robert Andrews Millikan]] mei syn [[Proef fan Millikan|oaljedripeksperimint]]. Elektryske ladingen kinne allinnich foarkomme yn [[meartal (wiskunde)|meartallen]] fan 1 e.

De [[rêstmassa]] fan it elektron is 9,109534×10<sup>-31</sup> kg, wat 1/1836<sup>e</sup> is fan de massa fan in proton en oerienkomt mei in [[rêstenerzjy]] fan 511,007 keV. It elektron hat lykwols krektas in [[foton]] ek weacheigenskippen en is bleatsteld oan de [[dualiteit fan weagen en dieltsjes]] neffens de [[hypoteze fan De Broglie]]. Dy weacheigenskip fan elektroanen wurdt tapast yn de [[elektroanemikroskoop]].

De [[elektroanekonfiguraasje]] bepaalt foar in grut part it gemysk gedrach fan it atoom.

== Elektroanen yn in atoom ==
Yn in atoom kin it elektron allinnich yn bepaalde gebieten en mei in wolbepaalde enerzjy <math>E_n</math> om de atoomkearn bewege; it getal n hjit it haad[[kwantumgetal]]. Foar n=1 is it elektron yn de grûntastân, foar n>1 is it elektron yn in [[oansleine tastân]]. De wearde fan n kin allinnich in hiel getal wêze. Dy tastiene tastannen wurde diskrete [[enerzjynivo]]s 'neamd.

== Sjoch ek ==
* [[Atoomspektrum]]
* [[Bêtastrieling]]
* [[Compton-effekt]]
* [[Elektryske gelieding]]
* [[Elektroanefangst]]
* [[Atoommodel fan Bohr]]
* [[Spektraalline]]n
* [[Standertmodel]]
* [[Supergelieding]]

== Keppeling om utens ==
* [http://ilorentz.org/EM2/artikelen/thomson.html Carlo Beenakker: De ûntdekking fan it elektron]

{{Commonscat|Electron}}

[[Kategory:Kwantummeganika]]

[[ml:ഇലക്ട്രോണ്‍]]